Bà Nguyễn Thị Huệ (65 tuổi, ở hẻm 566 đường Nguyễn Thái Sơn) bon bon trên chiếc Cub 70 về nhà.

Dừng xe trước căn nhà xây lại nửa cuối năm 2024, bà nói sau quyết định giải tỏa phục vụ dự án cải tạo con rạch, gia đình bà xây lùi vào phía sau. Căn nhà hiện đại, ấm cúng, bên cửa cháu gái ngọng nghịu mừng bà ngoại đi chợ về.

20m2 đong đầy yêu thương

Đưa bịch thức ăn cho con gái nấu nướng, bà Huệ bắt đầu kể về sự thay đổi cuộc sống của cả gia đình gồm bà, vợ chồng người con gái và hai cháu: "Chừng tháng 4 năm ngoái nhà tôi có quyết định di dời. Bàn giao mặt bằng giữa năm 2024 rồi chúng tôi bắt đầu thuê thợ xây lùi ra phía sau, giờ còn 20m2".

Chỉ tay ra khoảng sân kê những chậu kiểng, bà Huệ nhớ lại ngày chưa di dời phần bếp quay ra mé rạch, cửa mở ra lối đi chung của xóm. Bây giờ nhà bà lại quay cửa nhìn ra rạch. Bên bờ rạch, mít, đu đủ... đang đơm trái.

Trước đây, diện tích rộng hơn, nhà bà có hai phòng ngủ, phòng bếp, gian để xe. Giờ còn một phòng ngủ, bếp và phòng khách gom chung.

"Hồi đó khách khứa vào tiếp thoải mái. Giờ khách ở quê vào chơi đành ra khách sạn ngủ, chứ hồi đó cả chục người ngủ vẫn vô tư", bà hóm hỉnh.

Vừa dời nhà nên kỷ niệm nhiều nhất của bà với căn nhà mới đó là vào dịp Tết vừa rồi. Tuy là cái Tết đầu tiên ở nhà mới nhưng gia đình bà ăn Tết giản đơn hơn xưa, phần vì không cần dọn dẹp nhiều, nhà cũng mới xây còn thoang thoảng mùi sơn nên cũng chẳng cần trang trí nhiều.

Quê Bắc Giang, bà sinh sống ở khu Gò Vấp từ năm 1997, mới chuyển về nhà này chừng 4-5 năm nay để phụ con gái chăm cháu. "Sống đây tuy quen rồi nhưng khi nước cạn, nhất là mùa nắng, con rạch hay bốc mùi hôi, tù đọng, nhiều chuột nên nhà phải nuôi mèo. Tôi mong sau này khu rạch này cải tạo, sạch sẽ, thoáng đãng hơn", bà trải lòng.

Còn với ông Nguyễn Hải Sơn (55 tuổi, ngụ cùng hẻm 566 Nguyễn Thái Sơn, quận Gò Vấp), nhà cao cẳng cùng những lần đón Tết sát bờ rạch Xuyên Tâm nay chỉ còn ký ức. Ông Sơn đã nhận được tiền đền bù từ tháng 4-2024 và đã xây nhà mới để kịp đón năm mới.

Căn nhà mới của ông có diện tích khoảng 25m2, so với lúc còn ở nhà cao cẳng thì nhỏ đi trông thấy: "Hồi xưa nhà tôi cỡ 80m2 chứ chẳng chơi nhưng nào ngay có một phần vươn ra kênh nên dài hơn chút xíu. Hồi trước mặt hậu quay ra rạch Xuyên Tâm, giờ sửa lại nhà mới, nghe nói rạch sẽ cải tạo nên mọi người đều quay mặt tiền ra rạch".

Căn nhà hoàn thành đã được khoảng bảy tháng nhưng cảm giác của ông Sơn vẫn còn ngờ ngợ. Ông nói chưa quen ở nhà lầu, gạch bông, gắn máy lạnh hiện đại như hiện tại.

"Cũng ráng thôi, như tôi ban đầu thấy bứt rứt khó chịu lắm mà cũng dần quen rồi. Sáng có khoảng sân ra pha trà uống, trưa vào nhà nằm máy lạnh, khách khứa giờ tới mình đều mời ra trước nhà cho thoải mái", ông Sơn chia sẻ thêm.

Và quan trọng nhất, ông kỳ vọng dự án cải tạo rạch sẽ mang tới diện mạo mới cho khu vực. "Hồi xưa nước ở đây mùi nắng bốc mùi cực kỳ, từ hồi bàn giao, giải phóng mặt bằng, không gian trở nên thoáng đãng hơn. Hy vọng sau khi dự án cải tạo hoàn tất, khu vực rạch Xuyên Tâm sẽ không còn mùi hôi ám ảnh, mấy hộ gia đình như tôi sẽ thấy sự đánh đổi của mình hoàn toàn xứng đáng", ông Sơn tâm sự.

Ở nhà mới cuộc sống cũng mới

Ánh nắng xuyên qua khung cửa sổ kính, đổ bóng lên nền gạch men sáng loáng buổi sớm mai trước rạch Xuyên Tâm. Ông Sơn xoay người, lặng lẽ nhìn lên trần nhà cao ráo, sạch sẽ rồi bất giác bật cười - tiếng cười nhẹ nhõm sau bao năm gắn bó với căn nhà tạm bợ, lúc nào cũng thấp thỏm vì mưa gió và giải tỏa.

Trước đây căn nhà cũ thò đuôi ra bờ kênh của ông rất lụp xụp, vách gỗ chắp vá, mái tôn gỉ sét, mỗi lần trời mưa dột khắp nơi. Giờ đây dù diện tích căn nhà mới không lớn nhưng nó vững chãi, sáng sủa, khang trang hơn rất nhiều.

Căn nhà mới được xây kiên cố với tường gạch, mái lợp chắc chắn. Cửa sổ lớn giúp không gian trở nên thoáng đãng, không còn cảm giác tù túng như trước. Ông Sơn bây giờ có thể ngồi nhâm nhi chén trà mỗi sáng bên hiên nhà, thay vì phải lo lắng dọn dẹp những mảnh vỡ rơi ra từ mái tôn cũ.

Những ngày đầu ông Sơn vẫn còn bỡ ngỡ. Thói quen cúi thấp đầu khi bước qua cửa vì sợ va phải thanh xà ngang thấp trong căn nhà cũ vẫn còn.

"Nhà cũ diện tích có lớn thật nhưng tù túng, tối tăm. Bây giờ xây nhà mới, sau này rạch Xuyên Tâm được cải tạo đàng hoàng, xóm này chắc chắn sẽ tươi tắn hơn nhiều", ông Sơn kỳ vọng.

Chỉ vào những căn nhà kế bên, ông nói lúc trước nhà còn lụp xụp, kín mít nên hàng xóm không biết ai là ai cả. Kể từ khi bàn giao mặt bằng và xây nhà mới, câu chuyện xóm giềng của những hộ dân sát rạch Xuyên Tâm mới thật sự rộn ràng, nhất là dịp Tết vừa qua.

"Tết nhất tôi có cục thịt thì mang qua biếu họ, nhà tôi ăn bánh tét, nhà họ gói bánh chưng cũng gửi nhau một đòn. Nói chung xây nhà mới sáng sủa, đi ra đi vô gặp mặt nhau miết riết thành thân", ông Sơn nói thêm.

"Cắt nhà một chút không sao"

Gia đình bà Nguyễn Thị Hai (55 tuổi, ngụ đường Bông Sao, phường 5, quận 8) sống bên dòng kênh Đôi suốt hơn 40 năm qua trong căn nhà chỉ khoảng 18m2 cũng sẵn sàng cắt bớt diện tích khi được yêu cầu vì công cuộc cải tạo kênh rạch.

Hằng ngày bà Hai đi bán cơm thuê ở quận 3 từ lúc trời nhá nhem sáng, mẹ của bà là người thường xuyên ở nhà nhất. "Sống ở tuổi này rồi đâu có ăn uống, ở gì bao nhiêu đâu. Cắt cho người ta làm công trình một chút cũng không sao", bà chia sẻ.

Những ngày tháng 2, bà Hai thuê thợ sửa lại căn nhà sau khi cắt bớt 4m2. "Tôi có xin phường cho xây thêm một cái gác, bên trên là nơi ngủ nghỉ của hai mẹ con, ở dưới để cái bếp nấu ăn với chỗ đậu chiếc xe máy", bà Hai dự tính.

Đứng gần đó, bà Trương Thị Mai (73 tuổi), mẹ của bà Hai, trông chừng thợ gắn máy lạnh. Người già hay nhớ chuyện xưa. "Hồi đó kênh chưa có ô nhiễm, nước trong. Căn nhà ở tổng cộng năm người, gồm tôi với gia đình của con gái, trước đây có hai đứa cháu nữa. Sau di dời, nhà nhỏ lại nên hai đứa nó kiếm chỗ trọ rồi" - bà nói, trên gương mặt vẫn còn những nét đẹp một thời.

Di dời cũng là cơ hội để bà Mai cải tạo lại căn nhà nhỏ của mình. Hồi trước, nhất là vào mấy tháng cuối năm, mỗi khi thủy triều lên là căn nhà cũ ngập qua mắt cá. Sửa lại căn nhà sau khi quy hoạch cắt bớt này, bà quyết định nâng nền rồi di chuyển những đồ vật có giá trị lên gác.

Hồi gia đình bà Mai mới đến đây sinh sống, nguyên dãy nhà lá xập xệ, chưa có hẻm xi măng, mỗi tháng hai lần triều cường, nước ngập lênh láng. Ngày trước nhà bà cất dôi ra ngoài mé kênh, sau này mới có bờ kè.

Bà làm nghề bán bánh bông lan dạo, nuôi năm người con khôn lớn. Có một dạo, nhà bà về quê Hồng Ngự (Đồng Tháp) ở một thời gian rồi lên lại Sài Gòn vì thấy mảnh đất này dễ sống. Khi chính quyền thực hiện chỉnh trang đô thị, bà chấp hành thôi. Sạch đẹp chung cho khu vực và cũng sạch đẹp nhà bà.

--------------------

Từng ô nhiễm nặng nhất nhì TP.HCM, giờ kênh Hàng Bàng đã hiện lên với vẻ hiện đại, công viên cây xanh, hoa cỏ, vỉa hè tươm tất.

Kỳ tới: Kênh đen hồi sinh, phận người sáng hơn

Đổi thay trên những xóm nhà cao cẳng TP.HCM - Kỳ 3: Trăn trở cuộc sống sau tái định cư

Hàng chục năm qua, nhiều người dân thuộc diện chưa biết khi nào sẽ di dời ở một số tuyến kênh rạch TP.HCM thường sống trong cảnh thấp thỏm vì khó sửa sang nhà cửa và lo lắng cuộc sống mới.