Nếu giá dầu tăng mạnh và duy trì lâu dài, người tiêu dùng bình thường trên toàn thế giới sẽ chịu ảnh hưởng, khi hầu hết các nước, bao gồm Mỹ, đều đang nỗ lực giảm bớt chi phí năng lượng cho dân chúng và doanh nghiệp trong một giai đoạn kinh tế được đánh giá là tiềm ẩn rất nhiều rủi ro.

Iran nắm "yết hầu" eo Hormuz

Giá dầu thô tiêu chuẩn ở Mỹ giữ ở mức 72,98 USD/thùng vào chiều 13-6 (giờ Mỹ), tăng 7%, và đã có lúc vọt lên hơn 77 USD ngay sau khi tin tức về vụ tấn công lan đi. Giá dầu diễn biến ra sao sẽ phụ thuộc vào diễn biến của cuộc chiến sắp tới.

Báo New York Times dẫn lời Robert McNally - cựu cố vấn năng lượng thời chính quyền George Bush và hiện là chủ tịch hãng nghiên cứu Rapidan Energy Group ở Washington - nhận định dẫu kịch bản nào, các công ty dầu ở Mỹ và những nhà sản xuất lớn ở khu vực Trung Đông như Saudi Arabia nhiều khả năng sẽ không vội tăng sản lượng.

Theo ông McNally, các nhà sản xuất những năm vừa qua đã trải qua các chu kỳ thường xuyên khi xung đột địa chính trị đẩy giá dầu lên trong ngắn hạn, nhưng gây ra suy thoái kinh tế, làm giá rớt mạnh trong dài hạn.

Saudi Arabia và các thành viên khác của tổ chức kiểm soát giá dầu OPEC Plus cũng không muốn thể hiện là họ ủng hộ hay hưởng lợi từ vụ tấn công của Israel.

Về phần Iran, nước này sản xuất 3% sản lượng dầu trên thế giới, nhưng ảnh hưởng của Tehran với thị trường dầu mỏ không chỉ ở thị phần, mà ở chỗ họ nắm yết hầu con đường buôn bán dầu của thế giới trên biển: eo Hormuz, tuyến hàng hải then chốt nối vịnh Ba Tư với vịnh Oman.

Khoảng 20 triệu thùng dầu đi qua eo Hormuz mỗi ngày, chiếm 1/5 lượng giao dịch dầu mỏ của thế giới. Eo Hormuz, chỗ hẹp nhất chỉ 55km và rộng nhất là 95km, nối vịnh Ba Tư với biển Ả Rập.

Phần lớn eo biển này nằm trong hải phận Oman và để phong tỏa hoàn toàn vẫn cần huy động một lực lượng hải quân và không quân rất lớn.

Dù Iran khó có thể khóa chặt eo biển một thời gian dài nhưng chỉ cần vài ngày gián đoạn vận chuyển là đã đủ gây đảo lộn ở quy mô toàn cầu, theo hãng phân tích RBC Capital Markets ngày 13-6.

E dè Trung Quốc

Trong các cuộc xung đột quá khứ, Iran từng bắt tàu chở dầu hay cản trở tín hiệu GPS của tàu bè đi qua eo biển, nhưng bản thân họ cũng có động cơ lớn duy trì hoạt động bình thường qua eo Hormuz, vì họ cũng xuất khẩu gần như toàn bộ dầu mỏ của mình qua đó (bất chấp các lệnh cấm vận của Mỹ).

Việc Tehran khóa eo biển cũng có thể làm phật lòng Trung Quốc, nước mua dầu lớn nhất của Iran và phụ thuộc lớn vào năng lượng vận chuyển qua eo biển này.

Iran không nhận được "lợi ích thực sự nào" nếu tìm cách đóng eo Hormuz, theo Ellen Wald, chủ tịch công ty tư vấn Transversal Consulting.

Trên Đài CBS, bà Wald nói hành động đó cũng sẽ dẫn tới trả đũa và gây phản ứng từ Trung Quốc. "Trung Quốc không muốn dòng chảy dầu qua vịnh Ba Tư bị đảo lộn theo bất kỳ nghĩa nào, và không muốn giá dầu tăng, nên họ sẽ làm tất cả để tác động lên Iran... Bạn bè của họ sẽ tổn thất nhiều hơn kẻ thù, nên chuyện này khó xảy ra" - bà Wald nêu.

Năm 2018, Iran từng đe dọa phong tỏa eo Hormuz khi căng thẳng leo thang do Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân và tái áp đặt lệnh cấm vận.

Trước đó còn có những lần đe dọa vào các năm 2011 và 2012, nhưng đều không thành hiện thực.

Với Mỹ, họ cũng sẽ chịu tác động, dù những năm gần đây, Washington đã có chính sách nhất quán giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ từ vùng Vịnh (hiện chỉ còn chiếm 15% sản lượng nhập khẩu của Mỹ).

Hàm ý kinh tế và chính trị với việc giá dầu thế giới tăng mạnh đã được chính Tổng thống Mỹ Donald Trump nhấn mạnh gần đây, khi giá dầu tăng nhẹ trước cuộc tấn công của Israel vào Iran.

"Tôi không thích chuyện giá dầu tăng lên dù chỉ một chút mấy ngày qua", ông Trump nói trong một sự kiện ở Nhà Trắng ngày 12-6.

Giá dầu hiện ở vào mức trung bình so với lịch sử: giá dầu bình quân ba năm qua ở Mỹ là 76 USD/thùng, theo Cục Thông tin năng lượng Mỹ.

Giá dầu xuống chỉ còn 60 USD/thùng hồi tháng 4, khiến nhiều công ty khai thác ở Mỹ cắt giảm sản lượng vì không có lợi nhuận hoặc lợi nhuận quá thấp.

Israel tấn công Iran: Giá dầu, giá vàng được dự báo tăng, chứng khoán Việt thế nào?

Israel đã phát động một cuộc tấn công quân sự quy mô lớn nhằm vào các cơ sở hạt nhân và hạ tầng quân sự trọng yếu của Iran. Diễn biến mới tạo sức ép đáng kể lên thị trường tài chính, giá dầu, vàng và dòng vốn quốc tế.