Ngày 17-6, xung đột Israel - Iran chưa hề có dấu hiệu hạ nhiệt mà còn tiềm ẩn nguy cơ leo thang nghiêm trọng. Nỗi e ngại lớn nhất trong mắt giới phân tích: mục tiêu cuối cùng thực sự của Israel là gì, và Tel Aviv có đang nhắm đến việc thay đổi thể chế Iran?

 Những tín hiệu gần đây từ các quan chức Israel cho thấy khả năng này không phải không có cơ sở, đặc biệt khi Thủ tướng Benjamin Netanyahu tuyên bố các hoạt động quân sự có thể dẫn đến "thay đổi thể chế Iran".

Tín hiệu từ Tel Aviv

Nỗi lo về ý định thực sự của Israel xuất phát từ những đồn đoán ban đầu rằng nước này có thể ám sát Đại giáo chủ Iran Ali Khamenei, sau khi quân đội Israel đã sát hại một loạt tướng lĩnh cao cấp của Iran. Ông Netanyahu củng cố thêm viễn cảnh này khi khẳng định việc sát hại ông Khamenei "không những không leo thang mà còn chấm dứt lập tức xung đột giữa hai nước".

Những lo ngại trở nên có cơ sở hơn sau khi một quan chức Nhà Trắng tiết lộ Tổng thống Mỹ Donald Trump đã "phủ quyết" kế hoạch ám sát ông Khamenei do Tel Aviv đề xuất gần đây. Từ đó, những thông tin úp mở liên quan đến "bước ngoặt mới" sắp tới khiến các bên không khỏi nghi ngại.

Sáng 17-6, Đại sứ Israel tại Mỹ Yechiel Leiter bật mí nước này sẽ tung đòn bất ngờ vào Iran trong vài ngày tới. Ông cảnh báo đầy ẩn ý: "Khi khói bụi lắng xuống, mọi người sẽ chứng kiến một số bất ngờ vào tối 19 và 20-6. Bất ngờ ấy sẽ khiến chiến dịch "máy nhắn tin" tháng 9-2024 nhắm vào Hezbollah trông như một trò trẻ con".

Chỉ vài tiếng sau, Thiếu tướng Shlomi Binder, lãnh đạo tình báo quân đội Israel, tuyên bố đơn vị này sẽ sớm "mở rộng hoạt động" sang các khu vực khác của Iran sau khi hoàn tất nhiệm vụ "mở đường đến Tehran". Bộ trưởng Quốc phòng Israel Katz cũng cảnh báo ông Khamenei về "số phận tương tự ông Saddam Hussein" - nhà lãnh đạo Iraq bị lật đổ và xử tử sau chiến dịch quân sự do Mỹ dẫn đầu năm 2003.

Chính ông Trump cũng để lộ tín hiệu về thay đổi lớn khi cắt ngắn chuyến công tác Canada dự hội nghị thượng đỉnh G7, về Washington triệu tập họp Hội đồng An ninh quốc gia bàn bạc diễn biến sắp tới tại Trung Đông. 

Trên chuyên cơ về nước, ông khẳng định đang chuẩn bị cho "điều lớn hơn một thỏa thuận hòa bình rất nhiều". Trong 24 giờ qua, Hải quân Mỹ đã điều thêm một đội tàu sân bay tới Ấn Độ Dương, cùng lúc ít nhất 25 máy bay vận tải quân sự cất cánh từ Mỹ đến khu vực này.

Hệ lụy khó lường

Những động thái trên diễn ra khi Israel và Iran tiếp tục tấn công nhau bằng tên lửa và drone bất kể đêm ngày. Sáng 17-6, ít nhất hai tên lửa Iran rơi xuống lãnh thổ Israel. Israel cũng tuyên bố ám sát tướng Ali Shadmani - lãnh đạo cao cấp nhất của các lực lượng vũ trang Iran.

Trước thông tin Israel muốn ám sát ông Khamenei, nhiều nhà phân tích cho rằng đây là điều không nên. Trong bài xã luận ngày 17-6, ban biên tập tờ Washington Post nhắc lại "bóng ma" từ những lần thay đổi chế độ tại Trung Đông. 

Sau ông Hussein, Iraq trải qua nhiều năm bất ổn. Từ khi ông Moammar Gaddafi bị lật đổ, Libya chưa yên ổn. Sự sụp đổ nhanh chóng của chính quyền thân Mỹ ở Afghanistan cũng chứng minh "việc lật đổ một chính phủ bằng bom đạn thì dễ, nhưng thiết lập một chính phủ mới hợp pháp, ôn hòa thì khó hơn rất nhiều".

Điều đó đặt ra câu hỏi liệu việc lật đổ ông Khamenei có thật sự mang lại "hòa bình khu vực" như giới chức Israel nói hay chỉ dẫn đến một Iran chia cắt bởi nhiều phe phái. Mối nguy trong trường hợp này càng lớn khi Iran sở hữu tiềm lực quân sự và trình độ khoa học công nghệ bỏ xa những quốc gia từng trải qua thay đổi chế độ.

Không loại trừ khả năng những tuyên bố của Israel chỉ là "đòn gió". Nghiên cứu viên cao cấp tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược Trung Đông Abas Aslani nhận định Israel thực tế chỉ đang tiến hành "chiến tranh tâm lý" chống Iran thông qua các vụ ám sát và lời lẽ đe dọa.

Tuy nhiên, ông Aslani khẳng định những hành động của Tel Aviv trên thực tế không gây hỗn loạn mà còn tạo ra tinh thần đoàn kết dân tộc mạnh mẽ hơn ở Iran. Ông cũng lưu ý "thực tế đến nay, Iran vẫn chưa tung toàn bộ sức mạnh vì họ đề phòng khả năng Mỹ tham gia vào cuộc xung đột này".

Xung đột Iran - Israel sáng 18-6: Israel nêu ý định tấn công khu hạt nhân ngầm của Iran

Rạng sáng 18-6 (giờ Việt Nam), cuộc xung đột Iran - Israel có những diễn biến mới đáng chú ý. Israel tuyên bố sẽ không chấm dứt chiến dịch chống lại Iran nếu chưa gây thiệt hại cho cơ sở hạt nhân Fordow.