Nghiên cứu mới về ánh mắt này mở ra hiểu biết sâu sắc hơn về hệ thống nhận diện xã hội của não bộ.

Trong công trình công bố trên tạp chí Media Psychology, nhóm nghiên cứu của giáo sư Jelena Ristic từ Đại học McGill (Canada) đã sử dụng các đoạn video ghi lại chuyển động mắt của những người tham gia, trong đó phân biệt rõ ràng giữa chuyển động mắt có chủ ý (intentional) và chuyển động phản xạ (reflexive).

Kết quả cho thấy người quan sát có thể nhận biết chính xác sự khác biệt giữa hai loại chuyển động này, dù chúng có vẻ ngoài gần như tương tự. Thậm chí một số tín hiệu như chuyển động cơ quanh mắt (micromovements) mà mắt thường khó nhận ra vẫn có thể được não bộ phân tích, để xác định "ý định" của người đối diện.

Điểm đáng chú ý trong nghiên cứu là: não bộ phản ứng nhanh hơn với các ánh mắt mang tính chủ động giao tiếp, dù thời gian chênh lệch chỉ vài phần nghìn giây. Điều này cho thấy ánh mắt không đơn thuần là phản ánh hướng nhìn, mà còn được hệ thống thần kinh trung ương giải mã như một dạng thông điệp xã hội, có thể tương đương với lời nói hoặc cử chỉ.

"Chúng tôi phát hiện rằng con người không chỉ theo dõi ánh mắt để xác định vị trí sự vật, mà còn nhận thức được chủ ý xã hội nằm phía sau hành vi đó", giáo sư Ristic cho biết.

Dù có khả năng phân biệt ánh mắt mang chủ ý, người quan sát không có sự khác biệt về tốc độ phản ứng khi được yêu cầu xác định vị trí vật thể mà ánh mắt hướng đến, bất kể chuyển động đó là chủ ý hay phản xạ.

Điều này cho thấy việc nhận diện "ý định" chỉ là bước đầu tiên, còn khả năng hiểu rõ nội dung cụ thể trong giao tiếp bằng ánh mắt có thể cần nhiều yếu tố hơn, chẳng hạn như bối cảnh, biểu cảm khuôn mặt, hoặc hỗ trợ từ ngôn ngữ.

Theo nhóm nghiên cứu, kết quả này có thể đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu rõ hơn cơ chế hoạt động của hệ thống nhận diện xã hội ở người, đặc biệt ở các nhóm có rối loạn phát triển thần kinh như rối loạn phổ tự kỷ (ASD) hoặc rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD).

"Chúng tôi muốn tìm hiểu xem tại sao một số người lại không thể xử lý tốt các tín hiệu xã hội như ánh mắt, có thể hệ thống thần kinh của họ không giải mã được các tín hiệu phi ngôn ngữ này giống như người bình thường", giáo sư Ristic chia sẻ.

Nghiên cứu này một lần nữa khẳng định ánh mắt là một yếu tố then chốt trong quá trình tương tác xã hội. Việc hiểu và giải mã ánh mắt không chỉ giúp cải thiện giao tiếp, mà còn có thể hỗ trợ chẩn đoán và can thiệp trong các rối loạn liên quan đến nhận thức xã hội.

Dù vậy, cũng như mọi hình thức giao tiếp, ánh mắt không thể tách rời khỏi ngữ cảnh. Một cái nhìn có thể mang theo ý nghĩa giúp đỡ, nhắc nhở, hoặc thậm chí là lừa dối, điều mà các nghiên cứu tiếp theo đang tiếp tục khám phá.

Trắc nghiệm quang học hé lộ phong cách giao tiếp của bạn

Bạn là người luôn nói thẳng ý mình hay khéo léo lựa lời để không làm tổn thương người khác?