Trọn đời hoạt động cách mạng, từ một kỹ sư địa chất cần mẫn đến người đứng đầu Nhà nước, nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã để lại nhiều dấu ấn sâu sắc, đóng góp to lớn cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.

Nhiều dấu ấn quan trọng với ngành điện

Trao đổi với Tuổi Trẻ, TS Thái Phụng Nê - cựu bộ trưởng Bộ Năng lượng - chia sẻ nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương là bạn học từ thời phổ thông ở Trường trung học (nay là THPT) Lê Khiết ở Quảng Ngãi niên khóa 1954 - 1955. Sau khi tập kết ra Bắc, ông Trần Đức Lương vào làm việc trong lĩnh vực địa chất, còn ông Nê tham gia xây dựng các công trình thủy điện.

Theo ông Nê, nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương là một người cần mẫn, sâu sát, gắn bó và có nhiều công lao đối với ngành điện Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực thủy điện.

Trong quá trình xây dựng nhà máy thủy điện Hòa Bình, với vai trò là tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất (sau là Tổng cục Mỏ - Địa chất), ông Lương đã trực tiếp nhiều lần lên công trường để kiểm tra. Là người xuất thân từ một kỹ sư địa chất, ông mang đậm phong cách làm việc khoa học, thận trọng nhưng quyết liệt.

Với ngành điện - một lĩnh vực đòi hỏi tầm nhìn dài hạn và kỹ thuật cao, ông Lương đã thể hiện tư duy của một nhà lãnh đạo quản lý, nhà khoa học kỹ thuật điềm đạm, sâu sắc, tỉ mỉ, cẩn trọng.

"Ông Trần Đức Lương là một trong những người có công lao lớn trong quá trình xây dựng nhà máy thủy điện Hòa Bình và đã có rất nhiều ý kiến quan trọng góp phần xây dựng thành công công trình", ông Nê khẳng định.

Những đóng góp lớn của ông Lương, theo ông Nê, còn thể hiện ở việc tham gia các quyết sách xây dựng thủy điện trên bậc thang sông Đà, trong khoảng những năm 1995 - 2000.

Đặc biệt trong suốt thời kỳ đảm nhận vai trò phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, sau này là phó thủ tướng phụ trách lĩnh vực năng lượng, ông Trần Đức Lương còn để lại nhiều dấu ấn sâu sắc, nhất là trong công tác chỉ đạo chiến lược và triển khai thực tế các dự án điện lớn - từ quy hoạch dài hạn cho đến tổ chức thi công cụ thể.

Thời điểm đó, cùng Thủ tướng Võ Văn Kiệt - người luôn được nhắc tới với tư duy đổi mới quyết liệt, với vai trò của mình, Phó thủ tướng Trần Đức Lương chính là người góp phần lớn lao tạo nền móng vững chắc cho một ngành điện có quy hoạch tổng thể, tầm nhìn dài hạn, khoa học, phát triển mạnh mẽ đến ngày nay.

"Có thể khẳng định nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương là nhà lãnh đạo bình dị, cần cù, rất cẩn thận, tỉ mỉ trong công tác lãnh đạo. Trong mọi việc, ông luôn xem xét đánh giá rất kỹ lưỡng rồi mới đưa ra các quyết định. Đó là một đức tính cần học tập", ông Nê chia sẻ.

Đóng góp to lớn vào sự phát triển ngành địa chất

Ông Đoàn Kỳ Thụy, thư ký riêng của nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương khi ông làm tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất, đã bày tỏ rất may mắn khi được làm việc với người thủ trưởng gần gũi, hiền lành, ham học, có phong cách làm việc khoa học, "hiểu rất sâu sắc địa chất Việt Nam".

Ông Thụy nhớ lại mỗi lần đoàn địa chất đi khảo sát thực địa thường kéo dài cả tuần ở Tây Bắc. Dù là cấp trên nhưng ông Trần Đức Lương khi đó không bao giờ đẩy việc cho cấp dưới mà luôn trực tiếp tự mang ba lô, lội suối, băng rừng, đập đá địa chất để tự nghiên cứu tìm hiểu, từ đó đưa ra kết luận chính xác nhất sau mỗi chuyến đi.

Theo lời ông Thụy, không chỉ ghi dấu ấn ở Bản đồ địa chất Việt Nam tỉ lệ 1/500.000, ông Trần Đức Lương còn đóng góp lớn trong công tác địa chất với các việc tìm kiếm, phát hiện các tài nguyên quý hiếm của Việt Nam như boxit, đất hiếm...

Ông Thụy khâm phục tính rèn luyện, tự học tập của ông Trần Đức Lương. Từ cán bộ kỹ thuật sơ cấp, ông Lương phấn đấu lên kỹ sư, rồi học chuyên tu đại học mỏ địa chất, được bổ nhiệm lãnh đạo tổng cục đều là kết quả của việc nỗ lực tự học, đi thực địa để nắm địa chất. Bên cạnh đó ông cũng tự học, nói tiếng Nga rất giỏi và tự học tiếng Anh.

Có thể thấy trọn đời hoạt động cách mạng, từ cán bộ sơ cấp rồi kỹ sư địa chất cần mẫn đến người đứng đầu Nhà nước, nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã để lại nhiều dấu ấn sâu sắc, đặc biệt đối với sự phát triển to lớn của ngành địa chất Việt Nam.

Mở cửa ra đại dương cho dân thoát nghèo, làm giàu

Thông tin nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương từ trần khiến những người ở quê nhà xã Phổ Khánh (thị xã Đức Phổ, Quảng Ngãi) xót thương. Mọi người đều nhắc nhớ về ông bằng những kỷ niệm gần gũi.

Dấu ấn lớn nhất mà nhiều lãnh đạo của thị xã Đức Phổ qua các thời kỳ khi nhắc về ông Trần Đức Lương chính là nỗi trăn trở với cảng biển Sa Huỳnh và Mỹ Á (thị xã Đức Phổ) nếu không sớm hoàn thành thì dải đất phía nam tỉnh Quảng Ngãi sẽ còn nghèo khó.

Ông Cao Văn Lệ, nguyên bí thư Huyện ủy Đức Phổ (nay là thị xã Đức Phổ), thẫn thờ khi hay tin ông Trần Đức Lương qua đời. "Mất mát này quá lớn, tôi vẫn nhớ rõ hình ảnh của anh chừng 30 năm trước", ông Lệ nói.

Năm 1997, ông Lệ làm bí thư Huyện ủy Đức Phổ khi đó đã nhiều lần gặp Chủ tịch nước Trần Đức Lương. Lúc thì ông Lương trở về với vai trò Chủ tịch nước, khi là đại biểu Quốc hội, có lần là người con của quê hương. Trong vai trò nào, ông Lương cũng gần gũi và lắng nghe từng tâm tư nguyện vọng của chính quyền địa phương và người dân.

Có lần nghe bà con cử tri nói cửa biển Mỹ Á (phường Phổ Quang) và cửa biển Sa Huỳnh (phường Phổ Thạnh) chật hẹp, việc ra khơi của người dân gặp khó, đánh bắt vì vậy không đạt hiệu quả. Lập tức Chủ tịch nước Trần Đức Lương tranh thủ thời gian đến hai cảng biển khảo sát.

"Anh Lương đi một vòng thì nói với tôi là phải tập trung nguồn lực, thiếu thì xin cấp trên hỗ trợ mở rộng hai cảng biển. Anh bảo phải mở cửa ra đại dương cho dân thoát nghèo và làm giàu. Bây giờ nhìn lại lời ấy rất đúng. Từ hai địa phương ven biển khó khăn, giờ phường Phổ Quang và Phổ Thạnh giàu có bậc nhất thị xã", ông Lệ nói.

Tương tự, ông Lê Văn Mùi, nguyên chủ tịch UBND thị xã Đức Phổ, cũng nói rằng Chủ tịch nước Trần Đức Lương có cái nhìn đại cục của một nguyên thủ. Ông Lương không chấp nhận dài dòng báo cáo mà lập tức đi vào cụ thể vấn đề.

Hồi ức thì rất nhiều, nhưng ông Mùi bảo kỷ niệm nhớ đời là lúc đọc báo cáo chuẩn bị sẵn khái quát tình hình kinh tế - xã hội của địa phương. Ông Mùi báo cáo xong rất tự tin, nhưng bất ngờ ông Lương hỏi "thu nhập hiện tại của mỗi hộ gia đình là bao nhiêu".

"Việc này chúng tôi không chuẩn bị nên đứng khựng, tôi bí. Chủ tịch nước dặn dò phải cụ thể đến từng người dân. Qua đó tôi nhìn nhận mình chưa làm tốt, là lãnh đạo phải cụ thể, sát thực tiễn, tránh chung chung", ông Mùi tâm sự.

Lễ Quốc tang nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương

Sáng 24-5, lễ viếng nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương được tổ chức trọng thể theo nghi thức Quốc tang tại Nhà tang lễ Quốc gia, số 5 Trần Thánh Tông, Hà Nội.