Vậy siêu đô thị này sẽ hoạt động, vận hành ra sao để trở thành trụ đỡ chính cho nền kinh tế Việt Nam?

Hướng đến cạnh tranh với các trung tâm kinh tế lớn

Sau khi sắp xếp Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu và TP.HCM thành TP.HCM mới có tổng diện tích tự nhiên là 6.772,59km², quy mô dân số là trên 14 triệu người. Mức đóng góp vào tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của TP tăng từ 15,5% lên 24%. 

Tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) của TP.HCM đạt hơn 2,7 triệu tỉ đồng và thu ngân sách của TP sau sáp nhập cũng lớn nhất cả nước, đạt hơn 681.900 tỉ đồng (số liệu năm 2024). Siêu đô thị TP.HCM mới cũng có số bến cảng lớn nhất cả nước, với hệ thống cảng biển quy mô nhất nước khi sở hữu cảng nước sâu Thị Vải - Cái Mép (thuộc Bà Rịa - Vũng Tàu) lớn nhất Việt Nam và đứng thứ 19 thế giới.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP.HCM) nêu rõ việc hợp nhất Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu và TP.HCM để hình thành TP.HCM mới sẽ giúp có thêm động lực, không gian phát triển. 

Thủ phủ công nghiệp của Bình Dương, trung tâm logistics kinh tế biển của Bà Rịa - Vũng Tàu kết hợp với trung tâm kinh tế tài chính, thương mại, dịch vụ và đặc biệt là trung tâm khoa học công nghệ sẵn có của TP.HCM sẽ tạo ra một tam giác vàng của cả nước.

Và theo ông Ngân, trong thời gian tới sẽ có thêm những tứ giác động lực mới rất tiềm năng, cụ thể như khu cảng trung chuyển quốc tế của Thị Vải - Cái Mép kết hợp với cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ. Từ đó sẽ hình thành khu thương mại tự do kết hợp với Trung tâm tài chính quốc tế TP.HCM và sân bay quốc tế Long Thành của Đồng Nai. Khi đó, tạo ra một động lực mới để phát triển của vùng Đông Nam Bộ là rất lớn.

Tuy nhiên ông Ngân cho rằng điều quan trọng để những mục tiêu đạt được cần có sự đầu tư, trong đó cần có một thể chế đủ rộng và linh hoạt, phù hợp với quy mô dân số, kinh tế, đặc điểm về an ninh, quốc phòng của từng địa phương. 

Đồng thời phải đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho các địa phương, theo phương châm "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm". Phải ưu tiên nguồn lực cho các địa phương đầu tư kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội một cách đồng bộ, nhất là hạ tầng giao thông và hạ tầng số để chúng ta phát huy được chính phủ số trong quản lý, quản trị địa phương hiện nay.

Còn đại biểu Trần Anh Tuấn (TP.HCM) cho rằng sau sáp nhập là cơ hội vàng để định hình siêu đô thị TP.HCM trở thành một trụ cột kinh tế mang tầm khu vực và quốc tế. 

TP.HCM đã và đang giữ vai trò là đầu tàu kinh tế của cả nước, việc kết nối sâu với Bình Dương, nơi có hạ tầng công nghiệp phát triển thuộc hàng đầu Đông Nam Á và Bà Rịa - Vũng Tàu, cửa ngõ hàng hải quốc tế, sẽ tạo ra một tam giác kinh tế hội tụ đủ các yếu tố dịch vụ tài chính, sản xuất công nghiệp công nghệ cao, logistics và cảng biển.

Theo ông Tuấn, siêu đô thị TP.HCM không chỉ dừng lại ở mức mở rộng địa giới hành chính mà còn là một thực thể kinh tế có tính tích hợp cao, đủ sức cạnh tranh và hội nhập với các trung tâm kinh tế lớn, thậm chí như Seoul hay Tokyo. Nếu được tổ chức quản lý hợp lý, siêu đô thị TP.HCM hoàn toàn có thể đóng góp rất lớn cho tăng trưởng GDP cả nước trong vòng 5 - 10 năm tới.

Xây dựng mô hình chính quyền điện tử toàn trình

Có những lợi thế và tiềm năng, nhưng theo đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân (Bình Dương), để có thể quản lý, thúc đẩy phát triển của siêu đô thị TP.HCM thì yếu tố quan trọng nhất vẫn là con người. Tức phải chọn và bố trí đúng cán bộ, công chức, viên chức, ổn định tổ chức bộ máy trong lãnh đạo, quản lý, tham mưu, thực thi tất cả chủ trương chính sách pháp luật, quản trị địa phương trong bối cảnh mới, đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của thực tiễn.

Bên cạnh đó với một siêu đô thị như TP.HCM mới, vấn đề quản trị điện tử nội bộ giữa các cơ quan, ban ngành từ trung ương đến TP, đến cấp xã và xử lý, giải quyết thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp là rất quan trọng. 

Nói cách khác phải đẩy mạnh đầu tư hạ tầng dữ liệu kết nối toàn quốc, chuyển đổi số, xây dựng mô hình chính quyền số như kỳ vọng của Chính phủ, đảm bảo liên thông thủ tục hành chính từng lĩnh vực từ trung ương đến TP, từ TP đến các xã, phường, đặc khu. 

Khi dịch vụ công trực tuyến được toàn trình, phi địa giới hành chính sẽ giúp việc quản lý nhanh chóng, hiệu quả, xây dựng chính quyền gần dân, sát dân nhất, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp phát triển.

Đại biểu Trần Anh Tuấn cũng nhìn nhận diện tích lớn, cùng với quy mô dân số đông, cũng đặt ra thách thức lớn về quản trị đô thị, phân bổ nguồn lực và bảo đảm sự phát triển bền vững. Bài toán đầu tư hạ tầng trở thành áp lực rất lớn, nhất là trong bối cảnh ngân sách có hạn. Dân số tăng nhanh, đi kèm là áp lực về nhà ở, việc làm, y tế, giáo dục...

Do đó điều quan trọng hơn cả là để quản lý hiệu quả một siêu đô thị phải chấp nhận cách tiếp cận đa trung tâm, mỗi khu vực có vai trò riêng nhưng cùng hướng đến mục tiêu phát triển chung của cả địa phương.

Trung Quốc và Nhật Bản quản lý siêu đô thị ra sao?

Thượng Hải (Trung Quốc) là ví dụ điển hình về một siêu đô thị (megacity) lớn nhất Trung Quốc với gần 25 triệu dân. Một trong những đặc điểm then chốt của mô hình quản lý tại Thượng Hải là sự kết hợp giữa kiểm soát tập trung và cải cách công nghệ.

TP đầu tư mạnh vào các hệ thống quản lý số; hệ thống dịch vụ hành chính tập trung - giúp người dân tiếp cận và thực hiện các thủ tục công chỉ qua một đầu mối, thay vì phải đi lại qua nhiều cơ quan riêng lẻ, qua đó nâng cao hiệu quả điều hành trong một môi trường đô thị phức tạp.

Với Tokyo (Nhật Bản), giai đoạn 1950 - 1970 được xem là bước ngoặt để trở thành siêu đô thị đầu tiên của châu Á. Trong vòng hai thập niên, dân số vùng đô thị Tokyo tăng gấp đôi và vượt mốc 10 triệu người.

Trong giai đoạn này, chính quyền đô thị Tokyo (TMG) đóng vai trò cầu nối giữa chính quyền trung ương Nhật Bản và 23 quận đặc biệt ở trung tâm Tokyo. Nhờ vai trò đặc biệt này, TMG phân bổ lại ngân sách, điều tiết đầu tư công và phối hợp phát triển hạ tầng cho toàn vùng đô thị thay vì để các quận tự cạnh tranh tài nguyên.

TP.HCM: Triển khai thủ tục hành chính phi địa giới với chính quyền 2 cấp

TP.HCM triển khai thủ tục hành chính phi địa giới khi thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.