Thông điệp này cũng bao gồm cả việc sử dụng điện thoại thông minh.

Có ý kiến trái chiều về việc trẻ em nghiện điện thoại

Tính đến cuối năm 2023, đã có 60 hệ thống giáo dục (tương đương 30%) ban hành lệnh cấm sử dụng điện thoại thông minh trong trường học dưới hình thức luật hoặc chính sách. Đến cuối năm 2024, theo bản cập nhật mà GEM Report chuẩn bị nhân Ngày quốc tế giáo dục, có thêm 19 hệ thống giáo dục áp dụng quy định cấm này, nâng tổng số lên 79 hệ thống (tức 40%).

Những quy định này được ghi nhận trong hệ thống hồ sơ PEER (Profiles Enhancing Education Reviews) thuộc GEM Report, một nền tảng theo dõi các chính sách và luật pháp về công nghệ trong giáo dục trên toàn thế giới.

Ở một số quốc gia trên thế giới, các lệnh cấm đã trở nên nghiêm ngặt hơn. Tại Trung Quốc, thành phố Trịnh Châu đã siết chặt hơn quy định cấm sử dụng điện thoại trong các trường tiểu học và trung học, yêu cầu phụ huynh phải nộp đơn xác nhận bằng văn bản nếu muốn con mình được sử dụng điện thoại vì lý do học tập chính đáng.

Trong khi đa số ủng hộ quy định cấm điện thoại trong trường học thì cũng có ý kiến trái chiều. Wu Hong, một nhà nghiên cứu tại Tổ chức giáo dục Dett ở Trùng Khánh, có quan điểm giải quyết vấn đề bằng cách "lệnh cho người trẻ ngừng sử dụng điện thoại là không phù hợp thực tế".

Nhà nghiên cứu này cho rằng thay vì cấm, các trường nên tập trung trau dồi khả năng tự quản lý của học sinh, dạy trẻ phân biệt thế giới ảo và thế giới thực, điều tốt.

Một người khác là hiệu trưởng Trường Beijing National Day, cô Liu Yanping cũng cho rằng không nên cô lập học sinh khỏi Internet trong thời đại số hóa. Trẻ em cần được thảo luận với cha mẹ về vấn đề này và nên được phép dùng điện thoại trong thời gian nhất định.

Theo hiệu trưởng Liu Yanping, điện thoại có thể ảnh hưởng thị lực và nghiện game nhưng thay vì chỉ cấm dùng điện thoại, cơ quản lý giáo dục nhà nước nên giảm bớt áp lực học tập và thành tích.

Hãy tạo điều kiện cho học sinh có nhiều thời gian để luyện tập thể thao, điện thoại không phải thứ hàng đầu để đổ lỗi.

Tuy nhiên, xu hướng đang ngày càng phổ biến ở các quốc gia hiện nay là hạn chế trẻ em sớm sử dụng điện thoại, dựa trên các khảo sát khoa học, đặc biệt là trong môi trường giáo dục.

Tại Pháp, bên cạnh lệnh cấm điện thoại vốn đã được áp dụng ở các cấp học khác, một đề xuất "khoảng dừng kỹ thuật số" được đưa ra nhằm áp dụng thêm cho bậc trung học cơ sở.

Ngược lại, ở Saudi Arabia lệnh cấm sử dụng điện thoại trong trường học đã bị bãi bỏ sau khi các nhóm đại diện người khuyết tật phản đối vì lý do y tế.

Bản đồ theo dõi chính sách này không bao gồm tất cả các khu vực cấp địa phương ở các quốc gia liên bang, mặc dù bốn khu vực đã được phân tích chi tiết. Chẳng hạn như Úc, trong số chín bang và vùng lãnh thổ, hai vùng là New South Wales và Nam Úc (South Australia) đã ban hành lệnh cấm điện thoại trong trường học. 

Hay tại Tây Ban Nha, 14 trong số 17 cộng đồng tự trị đã áp dụng lệnh cấm, chỉ còn Xứ Basque, La Rioja và Navarre là chưa thực hiện.

Còn ở Mỹ, 20 trong số 50 bang đã ban hành quy định liên quan, bao gồm: đạo luật Trường học không điện thoại ở California, lệnh cấm sử dụng điện thoại trong lớp học từ mẫu giáo đến lớp 12 tại Florida, lệnh cấm học sinh sử dụng thiết bị di động không dây tại Indiana và một lệnh cấm tương tự tại Ohio...

Thế nhưng tại một số bang của Hoa Kỳ, các quy định chỉ mang tính hướng dẫn, để các trường tự quyết định chính sách cụ thể. Ví dụ ở bang Indiana, các hội đồng trường bắt buộc phải xây dựng và công khai chính sách riêng của mình, trong đó nêu rõ học sinh có được sử dụng điện thoại vào giờ ăn trưa hay không và hình thức xử lý vi phạm sẽ ra sao.

Tuy nhiên một số nơi vẫn có sự linh hoạt thay vì cấm tuyệt đối, điển hình như ở Louisiana, ngoại lệ được áp dụng với học sinh cần hỗ trợ học tập đặc biệt. Còn ở Ohio, đối với những người có vấn đề sức khỏe, họ sẽ cần giám sát bằng thiết bị di động.

"Chúng tôi thấy những đứa trẻ chỉ mới 9 tuổi đã yêu cầu có điện thoại thông minh và rõ ràng chúng chưa đủ trưởng thành về mặt cảm xúc để đối mặt với sự phức tạp của thế giới số trong mỗi thiết bị này" (Rachel Harper, hiệu trưởng Trường tiểu học St. Patrick, Greystones, hạt Wicklow, Ireland, người đã ban hành lệnh cấm sử dụng điện thoại thông minh trong trường học).

"Não bộ mục rữa"?

Trong số những từ mới được thêm vào từ điển Oxford năm 2024 có "doomscrolling" (lướt tin tiêu cực vô tận) và "brain-rot" (não bị mục, hay còn gọi là thoái hóa tinh thần). Cả hai đều là biểu tượng cho việc sử dụng mạng xã hội một cách thiếu lành mạnh, được thúc đẩy bởi các thuật toán trí tuệ nhân tạo.

Báo cáo GEM Report năm 2023 chỉ ra rằng một số loại hình, thiết bị công nghệ có thể hỗ trợ việc học trong một số bối cảnh cụ thể nhưng không phải khi chúng bị lạm dụng hoặc sử dụng sai cách. 

Việc có một chiếc điện thoại thông minh trong lớp có thể làm gián đoạn quá trình học. 

Một nghiên cứu ở 14 quốc gia, từ bậc mầm non đến giáo dục đại học, cho thấy điện thoại làm phân tán sự tập trung của học sinh. 

Ngay cả khi điện thoại chỉ nằm ở gần đó và phát ra thông báo, nó cũng đủ khiến học sinh mất tập trung vào việc các em đang làm. 

Một nghiên cứu khác cho thấy sau khi bị xao nhãng, học sinh có thể mất tới 20 phút để quay lại trạng thái tập trung ban đầu.

Việc loại bỏ điện thoại khỏi các trường học ở Bỉ, Tây Ban Nha và Vương quốc Anh đã được chứng minh là giúp cải thiện kết quả học tập, đặc biệt là với những học sinh có thành tích yếu hơn bạn bè cùng lớp, theo một nghiên cứu được trích dẫn trong báo cáo.

Báo cáo GEM phiên bản giới năm 2024, mang tên "Công nghệ: Khi phụ nữ nắm quyền quyết định" cũng cho thấy việc sử dụng công nghệ trong thực tế thường làm trầm trọng thêm những định kiến giới mang tính cực đoan. 

Mạng xã hội đặc biệt ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và lòng tự trọng của các bé gái. Ngoài ra việc bắt nạt trên mạng ngày càng dễ xảy ra khi học sinh mang theo thiết bị trực tuyến vào trường, điều này càng trở nên đáng lo ngại khi các thuật toán trí tuệ nhân tạo có thiết kế thiên vị.

Báo cáo GEM kêu gọi các quyết định về công nghệ trong giáo dục phải đặt nhu cầu của người học lên hàng đầu, đảm bảo rằng mọi công nghệ được sử dụng phải có mục đích rõ ràng, phù hợp, công bằng, có khả năng mở rộng và bền vững.

Thay vì bao bọc các em quá mức khỏi công nghệ, học sinh cần được hiểu cả mặt lợi và hại của chúng. 

Song song đó, các quốc gia cũng cần đưa ra hướng dẫn rõ ràng hơn về loại hình công nghệ nào được phép sử dụng trong trường và ngược lại cùng với việc sử dụng có trách nhiệm. Những thiết bị, loại hình công nghệ nào thực sự có vai trò hỗ trợ học tập rõ ràng mới được phép sử dụng trong trường học.

************

Càng gia tăng kết nối thực bên ngoài, càng giảm đi kết nối ảo trên mạng. Phụ huynh cần biết cách bảo vệ con trước thời đại số bùng nổ, trước những thông tin tiêu cực đầy rẫy trên mạng. Câu chuyện ngay ở Việt Nam.

>> Kỳ tới: Cảnh báo hệ lụy bị bỏ quên ở trẻ "nghiện" điện thoại

Trẻ em 'nghiện' điện thoại - Kỳ 3: Điện thoại không biến mất nhưng tình bạn thì có thể

Đan Mạch sẽ cấm điện thoại di động trong trường học và các câu lạc bộ ngoại khóa theo khuyến nghị của một ủy ban chính phủ, đặc biệt đồng thời cũng cho rằng trẻ em dưới 13 tuổi không nên có điện thoại thông minh hoặc máy tính bảng riêng.