Hành vi kỳ lạ của cá voi sát thủ được ghi nhận bởi nhà sinh thái học hành vi Michael Weiss thông qua các đoạn video từ drone vào năm 2024 tại biển Salish Sea (Mỹ) và mới được công bố gần đây. 

Trong vòng hai tuần, Weiss và nhóm của mình đã ghi nhận 30 lần những con cá voi sát thủ lấy sợi tảo bẹ từ đáy biển rồi cùng nhau chà xát trong thời gian kéo dài đến 15 phút.

Hành vi này được đặt tên là "allokelping", và đây là lần đầu tiên loài thú biển như cá voi, cá heo hay cá nhà táng (cetacean) được ghi nhận sử dụng vật thể bên ngoài với mục đích chăm sóc da và tăng cường mối liên kết xã hội.

Theo Weiss, hành động này có thể phục vụ hai mục đích chính: hỗ trợ vệ sinh da, loại bỏ tế bào chết hoặc điều trị vết thương ngoài da; và tăng cường mối quan hệ xã hội giữa các cá thể cùng đàn, thường là cá thể cùng lứa hoặc họ hàng gần gũi.

Các nhà khoa học cho rằng điều này không quá bất ngờ vì cá voi sát thủ là loài có tính xã hội rất cao, não bộ phát triển và có các "phương ngữ" riêng biệt giữa các quần thể. Tuy nhiên, việc chúng dùng tảo bẹ để cùng nhau chà xát như một dạng "mát xa" là hành vi chưa từng được ghi nhận trước đây ở đại dương.

Dù một số loài cá heo đã được biết đến với khả năng dùng bọt khí hay bùn để săn mồi, tất cả đều nhằm mục tiêu tìm kiếm thức ăn. Ngược lại, allokelping mang tính văn hóa nhiều hơn là sinh tồn, tương tự như hành vi "chăm sóc xã hội" bằng công cụ ở linh trưởng như khỉ và tinh tinh.

Các chuyên gia như Janet Mann (Đại học Georgetown) và Philippa Brakes (Whale and Dolphin Conservation) đều cho rằng phát hiện này mở ra cánh cửa mới cho hiểu biết về trí tuệ và văn hóa của các loài thú biển. Công nghệ drone chính là chìa khóa quan trọng giúp con người nhìn thấy hành vi diễn ra dưới mặt nước, điều mà trước kia gần như không thể tiếp cận.

Điều đặc biệt là quần thể cá voi sát thủ miền Nam hiện đang nằm trong danh sách cực kỳ nguy cấp, với chỉ khoảng 74 cá thể còn tồn tại. Trong khi đó, tảo bẹ, công cụ chính cho hành vi này, cũng đang suy giảm do biến đổi khí hậu và tác động của con người. Việc mất đi cả sinh cảnh và hành vi văn hóa của loài chính là mối lo lớn.

Giới khoa học bắt đầu đặt ra một câu hỏi thú vị: phải chăng cá voi sát thủ quay lại vùng biển Salish không chỉ vì nguồn thức ăn, mà còn để thực hành một truyền thống văn hóa độc đáo như hành vi allokelping?

Dù mục đích là để làm sạch cơ thể hay đơn giản chỉ là một cách "thư giãn" và củng cố mối quan hệ xã hội, hành vi này hé lộ một sự thật bất ngờ: cá voi sát thủ không chỉ là những kẻ săn mồi đỉnh cao dưới đại dương, mà còn là những sinh vật có đời sống tinh thần phong phú, biết sử dụng công cụ mà chẳng cần đến ngón tay cái như loài người.

Cá voi sát thủ đổi tập tính, một mình săn cá mập trắng trong 2 phút

Các nhà khoa học vừa chứng kiến trường hợp cá voi sát thủ săn mồi đơn lẻ đầu tiên trên thế giới, đây cũng là lần săn mồi nhanh nhất từng được ghi nhận.