Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa tham dự Diễn đàn Kinh tế và Tài chính xanh tại Công quốc Monaco vào ngày 8-6, trong khuôn khổ chuyến công tác Pháp và dự Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc lần thứ 3. 

Đây là cơ hội quan trọng để Việt Nam nêu bật các cam kết, chiến lược phát triển biển bền vững và thu hút sự quan tâm đầu tư từ cộng đồng quốc tế cho nền kinh tế biển.

Xu hướng tài chính xanh

Chỉ một vài năm trước đây, rất khó tìm thấy những dẫn chứng về việc huy động nguồn lực ngoài khu vực công cho bảo vệ đại dương. Đến năm 2025, những ví dụ đã nhiều lên, trong đó Đông Nam Á là khu vực có nhiều điểm sáng trong lĩnh vực này.

Theo trang web của Diễn đàn Kinh tế thế giới, tháng 2 vừa qua đã chứng kiến sự thúc đẩy mạnh mẽ cho hoạt động bảo vệ biển với việc phát hành Trái phiếu tác động đến nghề cá quy mô nhỏ (Trái phiếu SFF) tại Jakarta (Indonesia). 

Trong khi các tổ chức phi chính phủ và tổ chức đa phương khác tập trung thiết lập, duy trì các khu bảo tồn biển, những tổ chức như Rare đã chuyển trọng tâm sang mở rộng quy mô nghề cá bền vững, từ đó giúp phục hồi hệ sinh thái và cộng đồng.

Trái phiếu SFF hoạt động giống như một dạng hợp đồng thực hiện dựa trên kết quả. Trong mô hình này, các nhà đầu tư cung cấp vốn ban đầu cho các hoạt động bảo tồn. Họ sẽ được hoàn trả vốn cùng lãi suất khi Rare đạt được các kết quả bảo tồn đã đề ra, đồng thời mở khóa nguồn tài trợ từ thiện và công cộng. Ngoài SFF, gần đây Ngân hàng Thế giới cũng đã đề xuất phát hành Trái phiếu san hô Indonesia - một ví dụ khác cho sự sáng tạo về tài chính xanh.

Vì sao Đông Nam Á lại là nơi khởi phát các ý tưởng này? Trước hết, bối cảnh chung hiện tại là Mục tiêu phát triển bền vững số 14 của Liên hợp quốc (SDG 14) liên quan đại dương vẫn là mục tiêu được tài trợ ít nhất trong tất cả các SDG. 

Thứ hai, các vùng biển ở Đông Nam Á đang trong tình trạng bị tổn thương và khu vực phụ thuộc quá nhiều vào đại dương để sinh tồn, tạo sinh kế và chống chọi với biến đổi khí hậu.

Theo WEF, tỉ lệ đánh bắt ở Biển Đông đã giảm tới 75% và gần 60% số cá mập, cá đuối trong khu vực hiện đang có nguy cơ tuyệt chủng. 

Bất chấp các mục tiêu của Sáng kiến 30x30 được hơn 190 quốc gia nhất trí vào năm 2022 nhằm bảo vệ 30% đất liền, nước ngọt và đại dương vào năm 2030, chỉ có chưa đến 3% vùng biển quốc gia của Đông Nam Á được bảo vệ chính thức thông qua các khu bảo tồn biển.

Cơ hội cho Việt Nam từ kinh tế biển

Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), dự báo giá trị kinh tế đại dương sẽ vượt qua 3.000 tỉ USD vào năm 2030. Tổ chức này cũng ước tính cần ít nhất 175 tỉ USD mỗi năm đầu tư vào nền kinh tế biển để việc phát triển trở nên bền vững, bao trùm thông qua hợp tác giữa các chính phủ, tổ chức liên chính phủ và tư nhân.

Là một quốc gia đang phát triển ở Đông Nam Á, Việt Nam phụ thuộc rất nhiều vào đại dương cho hoạt động thương mại, đánh bắt cá, du lịch và năng lượng. Sự phụ thuộc này cũng nhấn mạnh tính cấp thiết của việc đảm bảo phát triển bền vững nền kinh tế biển. 

Tài chính xanh được xếp vào nhóm tài chính bền vững liên quan đại dương, có thể là một công cụ quan trọng giúp Việt Nam đạt được mục tiêu bảo tồn môi trường và tăng trưởng kinh tế.

Từ năm 2018, Việt Nam đã đề ra Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. 

Chiến lược này vạch ra các mục tiêu đầy tham vọng bao gồm việc đạt được tính bền vững trong nghề cá, phát triển công nghệ biển và các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió ngoài khơi. 

Quan trọng hơn, chiến lược này cũng nhấn mạnh hợp tác quốc tế và tầm quan trọng của việc tuân thủ các tiêu chuẩn toàn cầu.

Việc Thủ tướng Phạm Minh Chính dự Diễn đàn Kinh tế và Tài chính xanh sẽ góp phần truyền tải thông điệp thuyết phục các nhà đầu tư quốc tế quan tâm nhiều hơn đến tài chính xanh tại Việt Nam. Không chỉ liên quan bảo tồn biển, nhiều nỗ lực đang được Việt Nam thực hiện nhằm tận dụng vùng biển rộng lớn và đường bờ biển dài cho phát triển bền vững trong tương lai.

Diễn đàn tại Monaco là cơ hội để Việt Nam tái khẳng định các nỗ lực trong bảo vệ đại dương. Sự kiện có 4 mục tiêu chính: huy động nguồn lực đầu tư cho các đại dương khỏe mạnh, có khả năng phục hồi; đảm bảo phát triển kinh tế biển bền vững trong tương lai; xây dựng các cảng biển xanh và vận chuyển hàng hóa xanh; và đảm bảo việc quản trị, dành nguồn lực bền vững hơn cho đại dương.

Thủ tướng đề xuất nguồn lực cho 3 lĩnh vực để bảo tồn và phát triển đại dương xanh

Tại Diễn đàn Kinh tế và tài chính xanh, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định Việt Nam sẵn sàng tham gia phát triển mạng lưới các 'cực tăng trưởng biển xanh', kết nối các trung tâm kinh tế biển toàn cầu tại Biển Đông.