Liên quan đến phân bón giả, có thể kể những vụ việc xảy ra gần đây: Công an tỉnh Đồng Nai bắt giữ hơn 290 tấn phân bón nghi "đội lốt" hàng Bỉ. Cũng tại Đồng Nai, công an điều tra một doanh nghiệp nghi sản xuất phân bón giả.

Còn tại tỉnh Hòa Bình, công an thu giữ hàng trăm tấn phân bón giả, kém chất lượng.

Mới đây, Công an tỉnh Bắc Giang triệt phá một xưởng pha chế thuốc sâu giả, thu giữ hơn 7.000 chai thành phẩm, 20.000 tem nhãn và cả tấn hóa chất lỏng xuất xứ mập mờ...

Vụ việc phơi bày những lỗ hổng quản lý, từ "tiền đăng" đến "hậu kiểm". Các đối tượng vi phạm chỉ cần "đảo kho" bằng xe tải trong đêm, một lô hàng ngàn chai thuốc sâu giả có thể "bốc hơi" trong vài giờ.

Nông dân thiệt hại nặng vì tin "thần dược" dỏm

Trên thực tế, không khó để nhận thấy các "chợ vật tư nông nghiệp" xuất hiện ở khu dân cư nông thôn, ngay trên các kệ sạp ven tỉnh lộ, có mặt thường xuyên qua các quảng cáo dày đặc trên mạng xã hội, trong các nhóm chat "nông dân bốn phương" hay tràn lên các sàn thương mại điện tử. 

Đâu đâu cũng nghe thấy chào mời "phân siêu kích rễ", "thuốc sâu thế hệ mới" với giá chỉ bằng phân nửa thương hiệu lớn.

Thế nhưng, đằng sau những nhãn mác lấp lánh ấy là thực trạng nhiều lo ngại. 

Mỗi năm, lực lượng quản lý thị trường phải xử lý khoảng 4.000 vụ vi phạm liên quan đến phân bón, thuốc bảo vệ thực vật giả, kém chất lượng.

Thiệt hại kinh tế không dừng ở việc bao bì giả mạo, nhãn hiệu thương mại bị xâm phạm, theo ước tính mỗi năm, nông dân mất khoảng 2,5 tỉ USD mỗi năm vì tin nhầm "thần dược" dỏm.

Hệ quả là người tiêu dùng mất lòng tin, mù mờ thông tin, dễ bị lừa khi chọn mua hàng. Khi không nhận biết được thật giả, bà con quay sang chọn giá rẻ. 

"Cú đấm" phân thuốc giả không chỉ đánh vào túi tiền nông dân, mà còn hạ gục tâm huyết làm nông tử tế của bà con.

Từ phòng thí nghiệm, đồng ruộng và bàn ăn

Muốn phá vòng luẩn quẩn ấy, giải pháp không thể chỉ dừng ở những đợt truy quét "đánh úp" rồi thôi. 

Bên cạnh việc tăng cường quản lý hiệu lực, hiệu quả của bộ máy chuyên môn, cần phát huy vai trò thực chất của hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, các hiệp hội ngành hàng.

Các tổ chức này cần được tiếp cận các nguồn thông tin, dữ liệu quản lý chất lượng hàng hóa, tham gia tích cực vào việc bảo vệ người tiêu dùng.

Cùng lúc, một "mạng lưới cộng tác viên nông dân" cần được kích hoạt. Hãy hình dung mỗi xã có vài nông dân nòng cốt được tập huấn nhận biết tem thật - giả, sử dụng ứng dụng di động gửi ảnh, tọa độ, hóa đơn nghi vấn về trung tâm điều phối. 

Lúc ấy, tín hiệu đỏ được định vị, phân luồng để lực lượng chức năng kiểm tra trong vòng 48 giờ, thay vì trông chờ vào những chiến dịch dàn trải.

Công nghệ phải song hành với thực thi pháp luật nghiêm minh. 

Các cơ quan quản lý nhà nước Trung ương, địa phương cần ban hành đầy đủ, xây dựng hệ thống quản lý chất lượng, cần bộ tiêu chuẩn tem QR truy xuất chung của nhiều ngành, trên cơ sở một nền tảng, nhiều phân hệ, nhưng thống nhất giao diện.

Khi quét mã QR, nông dân thấy ngay lô sản xuất, hàm lượng dinh dưỡng, video hướng dẫn an toàn và đánh giá độc lập từ hội người tiêu dùng. 

Dữ liệu đồng bộ về Cục Trồng trọt và cơ quan quản lý thị trường, tạo "bản đồ vật tư thật" theo thời gian thực.

Khung xử phạt đối với những hành vi vi phạm trong lĩnh vực này cần thể hiện nghiêm minh, đủ sức răn đe; quy định trách nhiệm bồi hoàn cho nông dân bị thiệt hại dựa trên chứng từ, cương quyết xử lý hình sự đối với những vụ việc nghiêm trọng.

Giải quyết vấn đề tận gốc còn phải bắt đầu từ trường học và truyền thông địa phương. 

Một bộ tài liệu "Nông dân tương lai" nên được lồng ghép vào các môn học giúp học sinh cách nhận biết bao bì, màu sắc, mùi của phân thuốc thật - giả.

Trên các kênh truyền thông, cần có các chuyên mục phát sóng định kỳ, mời nông dân thất mùa kể chuyện thiệt hại, chuyên gia thử hóa chất trực tiếp ngay tại trường quay. 

Khi thói quen tiêu dùng thông minh phổ cập từ lớp học tới màn hình, thị trường sẽ tự sàng lọc kẻ làm giả.

Chỉ khi chúng ta đồng bộ "lá chắn kép", tổ chức giám sát độc lập và hạ tầng truy xuất minh bạch, thì ruộng lúa, vườn trái Việt Nam mới an toàn. 

Và khi nông dân yên tâm gieo trồng bằng phân thuốc thật, hạt gạo, trái xoài Việt… cũng sẽ lấy lại niềm tin người tiêu dùng.

2 vợ chồng tổ chức sản xuất phân bón giả, lập 7 công ty để quảng bá, buôn bán

Công an Đắk Lắk đã triệt phá nhóm sản xuất phân bón giả bán tại nhiều tỉnh thành, gây thiệt hại rất lớn cho nông dân.