Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí New Phytologist, do nhà sinh thái học rừng Evan Gora thuộc Viện Nghiên cứu hệ sinh thái Cary dẫn đầu, cho thấy cây đậu tonka (Dipteryx oleifera) không chỉ sống sót sau các cú đánh của sét, mà còn trở nên mạnh mẽ hơn.

Loài cây sống tốt sau khi bị sét đánh

Theo trang Earth, phát hiện của nghiên cứu thay đổi cách chúng ta hiểu về sinh thái rừng. Thay vì là hiện tượng ngẫu nhiên, sét có thể đóng vai trò có chủ đích trong việc giúp một số loài cây chiếm ưu thế, sống sót và phát triển.

Năm 2015, khi đang khảo sát sâu trong rừng Panama, Gora đã chứng kiến điều kỳ lạ.

Một cây Dipteryx oleifera bị sét đánh nhưng vẫn đứng vững và gần như không hề hấn gì. Tia sét mạnh đến mức phá hủy một dây leo ký sinh đang bám trên ngọn cây và giết chết hơn chục cây lân cận. "Thật choáng váng khi thấy có những cái cây bị sét đánh mà vẫn ổn", Gora nói.

Bị cuốn hút, Gora và nhóm bắt đầu chú ý kỹ hơn đến các cây Dipteryx bị sét đánh. Họ liên tục quan sát thấy cùng một hiện tượng. Những cây này không chỉ sống, mà còn phát triển mạnh.

Đến năm 2022, nhóm nghiên cứu đã chứng minh rằng khả năng sống sót sau sét đánh khác nhau ở mỗi loài cây. Sử dụng công nghệ phát hiện sét hiện đại, các nhà khoa học theo dõi số phận của 93 cây từng bị sét đánh trong Khu bảo tồn thiên nhiên Barro Colorado của Panama.

Trong số đó có chín cây Dipteryx oleifera, tất cả đều sống sót. Thiệt hại rất nhỏ - chỉ tróc vỏ ở vài chỗ, rụng ít lá. Ngược lại, các loài cây khác mất lượng lá gấp 5,7 lần và có tỉ lệ chết cao. Trong vòng hai năm, 64% trong số đó đã chết.

Trong khi đó, cây Dipteryx lại giành được không gian và ánh sáng. Sét thường giết chết cây xung quanh do điện truyền qua dây leo, cành cây hoặc các khoảng trống nhỏ trong không khí. Trung bình mỗi tia sét tiêu diệt 9,2 cây gần đó.

Sét loại bỏ dây leo ký sinh

Dây leo ký sinh là mối đe dọa ở rừng nhiệt đới. Chúng hút ánh sáng và dinh dưỡng từ cây chủ, khiến việc phát triển trở nên khó khăn. Nhưng với Dipteryx, sét như "lưỡi hái" thần kỳ. Sau khi bị đánh, mức độ nhiễm dây leo giảm tới 78%, giải phóng cây khỏi gánh nặng chằng chịt.

Trên toàn khu rừng, cây Dipteryx có ít dây leo hơn các loài khác. Ngay cả những cây chưa từng bị sét đánh dường như cũng hưởng lợi từ xu hướng này. Sét không chỉ tác động đến cá thể, mà còn định hình cấu trúc toàn bộ khu rừng xung quanh.

Theo thời gian, những cây sống sót vươn cao hơn. Mô hình 3D từ thiết bị bay không người lái cho thấy cây Dipteryx cao hơn các cây mọc gần nhất khoảng 4 mét.

Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng dữ liệu của họ cung cấp bằng chứng đầu tiên cho thấy một số cây được lợi khi bị sét đánh. "Bị sét đánh còn tốt hơn là không bị đối với cây Dipteryx oleifera", Gora nói.

Vì sao sét lại thường xuyên đánh trúng cùng một loài cây? Câu trả lời có thể nằm ở hình dạng của chúng. Cây Dipteryx thường cao hơn và tán rộng hơn cây xung quanh, khiến chúng có khả năng bị sét đánh cao hơn đến 68%. Tán cây của chúng giống như cột thu lôi tự nhiên.

Với Dipteryx oleifera, mỗi cây trung bình bị sét đánh một lần trong vòng 56 năm. Những cây này sống hàng thế kỷ, thậm chí hơn cả ngàn năm. Điều đó có nghĩa là một cây có thể bị đánh hơn mười lần trong đời.

Một cá thể trong nghiên cứu bị sét đánh hai lần chỉ trong năm năm nhưng không yếu đi. Mỗi lần bị đánh, cây lại có thêm không gian, ánh sáng và sức mạnh. Nhóm của Gora cũng phát hiện khả năng chịu sét giúp cây sản sinh cao gấp 14 lần so với những cây khác.

TP.HCM mưa dông tối trời, sấm sét rền vang

Chiều tối 27-12, cả TP.HCM xảy ra mưa dông, nhiều nơi mưa lớn và sét đánh.