Mới đây, cơ quan công an đã khởi tố hàng loạt lãnh đạo, cán bộ Viện Pháp y tâm thần trung ương với cáo buộc nhận hối lộ khi kết luận giám định tâm thần. Thậm chí, những người này đã bố trí một phòng riêng, có điều hòa và các thiết bị âm thanh, để các đối tượng đang điều trị bắt buộc tại đây tổ chức ăn chơi, sử dụng ma túy.

Trước đó, vụ việc ở Viện pháp Y tâm thần trung ương Biên Hòa cũng khiến dư luận bức xúc. Trước thực trạng trên, Bộ Y tế vừa ban hành thông tư mới quy định tiêu chuẩn bổ nhiệm giám định viên pháp y và giám định viên pháp y tâm thần, có hiệu lực từ ngày 15-8-2025, thay thế thông tư 11/2022/TT-BYT.

Đưa đạo đức, nhận thức chính trị vào tiêu chuẩn

Theo quy định mới, mọi giám định viên phải là công dân Việt Nam thường trú trong nước, đang công tác trong ngành y tế, công an hoặc quân đội, có đủ sức khỏe, đồng thời đáp ứng đầy đủ chuẩn mực đạo đức tư pháp.

Cụ thể, giám định viên phải thể hiện tinh thần trách nhiệm, tận tụy, khách quan, công tâm khi thực hiện nhiệm vụ; kiên quyết đấu tranh với mọi hành vi vi phạm quyền, lợi ích hợp pháp của nhân dân; không bao che, không cửa quyền, không lợi dụng chức vụ để tham nhũng, trục lợi.

Ngoài ra, giám định viên phải không ngừng rèn luyện đạo đức, tu dưỡng lối sống, nâng cao nhận thức chính trị - pháp luật...

So với thông tư 11/2022/TT-BYT chỉ quy định chung yêu cầu là công dân Việt Nam thường trú tại Việt Nam có đủ tiêu chuẩn theo quy định, có sức khỏe đạo đức tốt thì quy định mới đã nêu rất rõ và chi tiết các tiêu chuẩn về thái độ, hành vi nghề nghiệp.

Chuẩn hóa trình độ và kinh nghiệm

Bên cạnh yêu cầu đạo đức, thông tư mới cũng quy định cụ thể, chặt chẽ hơn về trình độ chuyên môn. Cụ thể, giám định viên pháp y bắt buộc phải có bằng đại học ngành y khoa (mã số 7720101).

Nếu giám định về độc chất, bắt buộc tốt nghiệp ngành hóa học hoặc dược học theo mã ngành đào tạo mới.

Giám định về y sinh yêu cầu bằng cấp nhóm ngành sinh học hoặc sinh học ứng dụng.

Với giám định viên pháp y tâm thần, ngoài bằng đại học ngành y khoa, còn phải có trình độ chuyên khoa cấp I (hoặc tương đương) chuyên ngành tâm thần. Đây là điểm mới nổi bật so với thông tư cũ, cho thấy quyết tâm nâng cao chất lượng giám định viên ở lĩnh vực nhạy cảm này.

Về kinh nghiệm, giám định viên phải có ít nhất 5 năm hoạt động thực tế trong lĩnh vực chuyên môn phù hợp, thời gian gián đoạn không quá 2 năm.

Trong trường hợp từng trực tiếp giúp việc cho hoạt động giám định tại cơ quan chức năng, có thể được công nhận nếu có 3 năm làm việc liên tục.

Ngoài ra, chứng chỉ nghiệp vụ giám định vẫn là điều kiện bắt buộc, theo quy định tại thông tư 06/2019/TT-BYT.

Thông tư mới cho phép những giám định viên pháp y tâm thần đã được bổ nhiệm trước thời điểm có hiệu lực nhưng chưa đạt chuẩn trình độ chuyên môn mới, vẫn tiếp tục thực hiện nhiệm vụ nhưng buộc phải hoàn thiện bổ sung bằng cấp, chứng chỉ trước ngày 15-8-2028. Trường hợp không đạt yêu cầu sẽ bị xem xét miễn nhiệm và thu hồi thẻ giám định viên.

Đối với các hồ sơ đề nghị bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên đã nộp trước ngày 1-7-2025, vẫn giải quyết theo quy định cũ để đảm bảo quy trình hành chính không bị ngưng trệ.

Thông tư mới sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 15-8, với kỳ vọng nâng chất lượng giám định lên một tầm cao mới, công bằng và minh bạch hơn, tránh để những kẽ hở về con người dẫn tới oan sai, bỏ lọt tội phạm, hoặc tiếp tay cho tham nhũng, lợi ích nhóm.

Bắt giám đốc, phó giám đốc Trung tâm Pháp y tâm thần khu vực miền núi phía Bắc

Giám đốc và phó giám đốc Trung tâm Pháp y tâm thần khu vực miền núi phía Bắc cùng một phó trưởng khoa bị công an bắt giữ, với cáo buộc nhận hối lộ để kết luận giám định tâm thần.