28 nghị định về phân cấp, phân quyền chính quyền địa phương hai cấp được ví như một "bản thiết kế thể chế" chi tiết và toàn diện, mở đường cho các địa phương, phát huy tối đa năng lực tự chủ trong quản lý, tổ chức bộ máy và phát triển kinh tế - xã hội.

Hình mẫu thành phố mới

Với tầm vóc của một đô thị đặc biệt, đang đứng trước vận hội mở rộng không gian địa lý và vai trò vùng, TP.HCM có đủ tiềm lực để biến đợt cải cách thể chế này thành cú hích lịch sử, một bước ngoặt trong hành trình hiện đại hóa mô hình quản trị nhà nước tại Việt Nam.

Trong bức tranh ấy, TP.HCM được nhìn nhận không chỉ là địa phương hưởng lợi từ sự phân quyền rõ ràng hơn, mà là nơi có thể kiến tạo mô hình mẫu cho cả nước trong quản trị địa phương. Đây là cơ hội để thành phố thực hiện một bước chuyển mình thực sự, chủ động hơn trong quyết định, linh hoạt hơn trong triển khai, sáng tạo hơn trong chính sách.

Việc trao quyền không chỉ là câu chuyện hành chính, mà là sự thừa nhận năng lực của địa phương trong hoạch định chính sách và chịu trách nhiệm với các quyết định của mình. TP.HCM có thể chủ động xây dựng chính sách đặc thù cho các lĩnh vực then chốt như giáo dục, khoa học công nghệ, bảo vệ môi trường, văn hóa - thể thao - du lịch. 

Đồng thời triển khai thí điểm các cơ chế mới phù hợp với đặc điểm đô thị lớn: từ đặt hàng nghiên cứu chuyên sâu tại các trường đại học, thành lập quỹ đổi mới sáng tạo, đến việc thí điểm áp dụng trí tuệ nhân tạo trong quản lý đô thị, vận hành chính quyền số.

Sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TP.HCM sẽ lớn hơn về quy mô, dân số và kinh tế. Việc được phân quyền mạnh mẽ hơn sẽ giúp thành phố chủ động phối hợp liên tỉnh, triển khai các dự án mang tính chiến lược vùng như đường vành đai, cảng cạn, khu công nghiệp công nghệ cao hay các đô thị vệ tinh, mà không phải qua các lớp phê duyệt từ nhiều cấp như trước. 

Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế ngày càng gay gắt, khi tốc độ triển khai chính sách quyết định năng lực thu hút đầu tư và phát triển bền vững.

Hy vọng lớn từ chính quyền phường, xã

Tuy nhiên, để bộ máy hành chính vận hành trơn tru theo cơ chế mới, cùng với vai trò tham mưu và đề xuất chính sách, các sở ban ngành sẽ phát huy mạnh hơn vai trò thực thi, theo dõi và chịu trách nhiệm đến cùng. 

Ở cấp phường - xã, quyền xử lý nhiều vấn đề sát sườn với đời sống người dân cũng sẽ được trao nhiệm vụ quan trọng hơn từ trật tự xây dựng, quản lý đất đai, thu ngân sách, giải quyết khiếu nại đến quản lý tài sản công. Điều đó không chỉ giảm tải cho cấp trên, mà còn tạo điều kiện để chính quyền cơ sở - nơi gắn sát đời sống - thực thi chính sách và chịu trách nhiệm với dân.

Để đồng bộ với quyền hạn mới, thành phố cũng cần tiên phong nghiên cứu xây dựng hệ thống đánh giá công việc dựa trên dữ liệu số. KPI sẽ không còn là khái niệm chỉ dành cho khối doanh nghiệp, mà sẽ trở thành một chuẩn mực bắt buộc trong đánh giá hiệu quả làm việc của từng đơn vị hành chính, từng cán bộ công chức.

Những câu hỏi như "bao lâu cấp phép xong?", "bao lâu xử lý phản ánh của dân?", "người dân có hài lòng không?" sẽ không còn mang tính cảm nhận, mà được trả lời bằng dữ liệu đo lường thực tế. Điều này sẽ góp phần thay đổi văn hóa hành chính theo hướng phục vụ, chuyên nghiệp và minh bạch hơn.

Song song với việc tổ chức lại bộ máy và phương pháp vận hành, TP.HCM cũng được trao quyền lớn hơn trong lĩnh vực phát triển kinh tế và hỗ trợ doanh nghiệp. Các chính sách về công nghiệp công nghệ cao, khởi nghiệp sáng tạo, thương mại điện tử, logistics, du lịch thông minh hay mô hình hợp tác công - tư sẽ được giao thẳng cho địa phương chủ động ban hành và triển khai.

Với kinh nghiệm thực tiễn đã được chứng minh trong hàng loạt sáng kiến từ các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao đến đề án đô thị sáng tạo… TP.HCM thời kỳ mới hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu trong việc vận dụng linh hoạt chính sách để thúc đẩy kinh tế tư nhân, nâng cao giá trị gia tăng và đưa doanh nghiệp nội địa vươn lên mạnh mẽ trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Để hiện thực hóa tất cả những điều đó, mỗi sở, ban, ngành cần có cải cách mạnh mẽ, xác định rõ đầu mối trách nhiệm, lộ trình cụ thể và phương pháp đánh giá minh bạch. Trong đó, cùng với việc tuyển chọn và bố trí cán bộ, việc đào tạo nhân sự "đủ tâm - đủ tầm - đủ tài" để thực thi nhiệm vụ trong giai đoạn mới là việc rất quan trọng.

Phân vùng chiến lược, định hướng không gian phát triển mới cho siêu đô thị TP.HCM

Để TP.HCM mới trở thành siêu đô thị quốc tế của Đông Nam Á, một số nhà hoạch định cho rằng cần phải chú trọng phân vùng chiến lược và định hướng không gian phát triển mới.